รัฐธรรมนูญใต้ตุ่ม

ปิยะวรรณ ปานโต | 1 สิงหาคม 2563

...คณะผู้ร่าง ประกอบด้วย พระยาลัดพลีธรรมประคัลภ์ อธิบดีศาลฎีกา พันเอก สุวรรณ เพ็ญจันทร์
เจ้าพระธรรมนูญทหารบก ร้อยเอก ประเสริฐ สุดบรรทัด นายเขมชาติ บุณยรัตพันธ์ นายเลื่อน พงษ์โสภณ
และคนอื่น ๆ ได้เตรียมการร่างรัฐธรรมนูญฉบับนี้ และเมื่อร่างเสร็จแล้วได้ซ่อนไว้ใต้ตุ่มน้ำ...

“รัฐธรรมนูญใต้ตุ่ม” เป็นชื่อเรียก รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉะบับชั่วคราว) พุทธศักราช 2490 ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญฉบับที่ 4 ของประเทศไทยที่ประกาศใช้เมื่อ วันที่ 9 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 รัฐธรรมนูญฉบับนี้เกิดจากคณะทหาร นำโดย พลโท ผิน ชุณหะวัณ และพันเอก กาจ กาจสงคราม และมีนายทหารคนอื่น เช่น พลเอก เผ่า ศรียานนท์ พันเอก สฤษดิ์ ธนะรัชต์ พันเอก สวัสดิ์ สวัสดิเกียรติ และพันโท ถนอม กิตติขจร และพวกร่วมอยู่ด้วย ได้ยึดอำนาจการปกครองจากรัฐบาลของนายกรัฐมนตรี พลเรือตรี ถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ เมื่อวันที่ 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490

เมื่อคณะรัฐประหารยึดอำนาจสำเร็จแล้ว ได้ประกาศยุบสภาและยกเลิกรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2489 ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญที่เพิ่งแก้ไขเพื่อให้แนวทางการปกครองประเทศเป็นประชาธิปไตยมากยิ่งขึ้น และได้ประกาศใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉะบับชั่วคราว) พุทธศักราช 2490 เพื่อบังคับใช้แทน ซึ่งคณะรัฐประหาร โดยพันเอก กาจ กาจสงคราม ผู้อำนวยการร่างรัฐธรรมนูญ และคณะผู้ร่าง ประกอบด้วย พระยาลัดพลีธรรมประคัลภ์ อธิบดีศาลฎีกา พันเอก สุวรรณ เพ็ญจันทร์ เจ้าพระธรรมนูญทหารบก ร้อยเอก ประเสริฐ สุดบรรทัด นายเขมชาติ บุณยรัตพันธ์ นายเลื่อน พงษ์โสภณ และคนอื่น ๆ ได้เตรียมการร่างรัฐธรรมนูญฉบับนี้ และเมื่อร่างเสร็จแล้วได้ซ่อนไว้ใต้ตุ่มน้ำ เพราะเกรงว่าความจะแตกถ้าหากมีใครมาพบเข้า และเพื่อป้องกันว่าหากการกระทำไม่สำเร็จ ทางรัฐบาลจะได้หาหลักฐานยาก จึงเป็นที่มาของการเรียกรัฐธรรมนูญฉบับนี้ว่า “รัฐธรรมนูญใต้ตุ่ม”

คณะรัฐประหารได้นำร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉะบับชั่วคราว) พุทธศักราช 2490 ขึ้นเสนอผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์เพื่อลงนามประกาศใช้ ซึ่งในสมัยนั้นสภาได้มีมติไว้ว่า การลงนามในหนังสือราชการ ผู้สำเร็จราชการจะต้องลงนามทั้ง 2 ท่าน แต่กรณีของรัฐธรรมนูญใต้ตุ่มนี้มีผู้ลงนามประกาศใช้เพียงผู้เดียวคือ กรมขุนชัยนาทนเรนทร ประธานผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ขณะที่พระยามานวราชเสวี ไม่ได้ลงนามร่วมด้วย ส่วนผู้ลงนามรับสนองพระบรมราชโองการในครั้งนั้น คือ จอมพล แปลก พิบูลสงคราม ผู้บัญชาการทหารแห่งประเทศไทย

ที่มาของฝ่ายนิติบัญญัติ

รัฐธรรมนูญใต้ตุ่มมีบทบัญญัติเกี่ยวกับที่มาของฝ่ายนิติบัญญัติ คือ รัฐสภา ประกอบด้วย วุฒิสภา และสภาผู้แทน มีสมาชิกจำนวนเท่ากันทั้งสองสภา สมาชิกวุฒิสภามาจากการแต่งตั้ง โดยไม่ห้ามข้าราชการประจำ เป็นสมาชิกวุฒิสภา ส่วนสมาชิกสภาผู้แทนมาจากการเลือกตั้งโดยตรงของประชาชนในแบบรวมเขตเลือกตั้ง คือ ถือเอาเขตจังหวัดเป็นเขตเลือกตั้ง และให้มีผู้แทน 1 คน ต่อจำนวนราษฎร 200,000 คน ทั้งนี้ได้มีการแก้ไขรัฐธรรมนูญฉบับดังกล่าวเพิ่มเติมโดยรัฐสภา ถึง 3 ครั้ง ก่อนได้รับการยกเลิกเมื่อวันที่ 23 มีนาคม พ.ศ. 2492 เนื่องจากการประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับใหม่ รวมอายุการประกาศและบังคับใช้ทั้งสิ้น 1 ปี 4 เดือน 14 วัน

ข้อมูลจาก : รายการ ร้อยเรื่อง...เมืองไทย

ภาพประกอบจาก : wikipedia.org